Dziedziczenie nieruchomości nabytej w trakcie małżeństwa

Co wchodzi w skład spadku po ojcu?

W skład spadku wchodzi wszystko, co zmarły miał na własność. W skład spadku po ojcu wchodzą jego nieruchomości, ruchomości. Jak rozumiem, sporną kwestią są nieruchomości. Aby w skład spadku wszedł udział w nieruchomości mamy, należy sprawdzić, ustalić i zbadać, czy nieruchomości nabyte w trakcie trwania małżeństwa przez każdego z nich wchodzą w skład majątku wspólnego, czyli czy każde z małżonków powinno mieć udział w nieruchomości tego drugiego. Lub osobno odrębnie co do każdej działki. W zależności od tego, co chcecie osiągnąć.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

To, czy cokolwiek nabyte w trakcie trwania małżeństwa wchodzi w skład majątku wspólnego i w rezultacie w chwili obecnej stanowi masę spadkową, wymaga indywidualnego ustalenia.

Nieruchomość nabyta w trakcie trwania małżeństwa nie musi stanowić majątku wspólnego. Nieruchomość nabyta i zapisana na nazwisko jednego małżonka nie musi stanowić jego majątku odrębnego. Jeśli treść KW jest nieprawidłowa, należy to w trakcie sprawy o dział spadku wyprostować.

Przez nabycie rzeczy i praw do majątku wspólnego powszechnie rozumie się wszelkie zdarzenia prawne, w wyniku których następuje powstanie lub przejście prawa, w tym także nabycie własności nieruchomości na podstawie umowy. Kryterium zaliczenia konkretnego prawa do majątku wspólnego jest nabycie tego prawa choćby przez jednego z małżonków w czasie trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Wejście do majątku wspólnego następuje z mocy prawa i nie zależy od woli, a nawet świadomości, małżonka nabywającego określony składnik majątkowy. Dla ustalenia, czy ten składnik wszedł do majątku wspólnego nie jest zatem istotne, czy jeden, czy też oboje małżonkowie przystąpili do umowy kupna–sprzedaży w formie aktu notarialnego, ale to, z jakiego źródła pochodziły środki finansowe na nabycie tego składnika majątkowego.

Co do pochodzenia środków finansowych na nabycie składnika majątkowego nabytego w czasie trwania wspólności ustawowej, w piśmiennictwie i orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1985 r., sygn. akt III CRN 119/85) zwraca się uwagę, że wprawdzie do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wprowadzono domniemania prawnego na rzecz przynależności do majątku wspólnego składnika nabytego przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności, jednak na podstawie doświadczenia życiowego można wysnuć takie domniemanie faktyczne. Można zatem powiedzieć, że już samo nabycie nieruchomości w czasie trwania związku małżeńskiego pozwala na wyprowadzenie domniemania faktycznego, że nieruchomość ta weszła do majątku wspólnego stron. Przeciwny dowód obciąża zatem małżonka, który tej okoliczności przeczy.

Czas nabycia składników majątku doliczenie ich do dorobku małżonków

O zaliczeniu przedmiotów majątkowych do dorobku decyduje zatem przede wszystkim czas ich nabycia; dorobkiem są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich (art. 32 § 1 Kodeksu rodzinnego). Jedynie w ściśle i wyczerpująco wymienionych przez kodeks rodzinny i opiekuńczy wypadkach, nabyty w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy nie zwiększa zasobów dorobku, lecz staje się przedmiotem majątku odrębnego. Artykuł 32 wyraża zasadę ogólną, a art. 33 pkt 2–10 – wyjątki od tej zasady.

Z art. 33 wynika, że dorobkiem są przedmioty majątkowe nabyte zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego, jak i ze środków pochodzących z majątku odrębnego każdego z małżonków. Wyjątek stanowi surogacja. Jeżeli chodzi o surogację, to w postępowaniu dowodowym najpierw musi zostać ustalone, że zostały spełnione jej warunki i dopiero na tej podstawie staje się możliwe stwierdzenie, iż przedmiot nabyty zastąpił poprzedni składnik majątku odrębnego. Strona twierdząca, że nastąpiła surogacja, obowiązana jest wskazać konkretnie środki finansowe, za które nabyła dany przedmiot.

Surogacja to nabycie przedmiotu za środki finansowe stanowiące majątek odrębny. Jeśli mama czy tata, albo oboje, nabyli nieruchomości ze środków, jakie mieli przed ślubem albo otrzymali w spadku lub darowiźnie czy sprzedali przedmiot spadku czy przedmiot darowizny i za te środki nabyli każde na siebie nieruchomości, to jest to majątek odrębny każdego z nich Jeśli nabyli nieruchomości z wynagrodzenia za pracę, z innych środków stanowiących majątek wspólny – to nieruchomości te bez względu na treść KW czy aktu notarialnego stanowią majątek wspólny. Nawet jak formalnie zapisana była tylko na zmarłego małżonka. A więc w chwili obecnej jako udział ojca – wchodzi w skład masy spadkowej w części, jaka przypadałaby zmarłemu ojcu, i tak jest dziedziczona.

Niezgodności między KW a stanem rzeczywistym w sprawie spadkowej

W  razie powstania niezgodności między stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym wskutek nabycia prawa własności nieruchomości przez jednego z małżonków i wpisania go jako właściciela tej nieruchomości, pomimo że nabyta nieruchomość należy do majątku wspólnego małżonków, drugi z małżonków, a teraz spadkobiercy mogą – na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece – żądać w drodze powództwa usunięcia tej niezgodności i w ten sposób doprowadzić do dokonania prawidłowego wpisu prawa własności na zasadach wspólności ustawowej. Interes prawny w wytoczeniu takiego powództwa jest oczywisty, usunięcie bowiem niezgodności pomiędzy stanem wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym zapobiega ujemnym dla niego skutkom wynikającym z art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Taki pogląd zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 1981 roku w sprawie III CRN 3/81..

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »