Odmowa ujawnienia testamentu, co zrobić?

Dziedziczenie według ustawy

Na początku należy zastrzec, że testament nabiera mocy prawnej z chwilą śmierci testatora, czyli osoby, która go sporządziła – w tym wypadku Pana taty. Skoro Pana mama żyje, to pozostawiony przez nią testament otworzy się z chwilą jej śmierci, chyba że zostanie przez nią odwołany albo zmieniony, bowiem dopóki mama żyje, może zmienić swoją wolę.

W przypadku natomiast niepozostawienia przez spadkodawcę testamentu, Kodeks cywilny (K.c.) w wyraźny sposób określa grupy spadkobierców ustawowych, które kolejno dochodzą do dziedziczenia po spadkodawcy. W pierwszej kolejności powołane są do dziedziczenia dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Porządek, w jakim dziedziczą poszczególne osoby zgodnie z art. 931-935 K.c., wygląda następująco:

W przypadku, gdy zmarły pozostawił potomstwo, dziedziczą jego dzieci, a jeżeli nie dożyły otwarcia spadku – wnuki, prawnuki itd. oraz małżonek. W takiej sytuacji zstępni i małżonek dziedziczą w częściach równych, z tym jednak, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku, co ma znaczenie, gdy zmarły pozostawił więcej niż troje dzieci.

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa, dziedziczy małżonek oraz rodzice, przy czym udział małżonka wynosi połowę spadku.

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa i jeden z rodziców nie żyje, dziedziczy:

• małżonek,
• żyjący rodzic,
• rodzeństwo, a jeżeli któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku – ich zstępni, przy czym udział spadkowy małżonka dziedziczącego wraz z żyjącym rodzicem, rodzeństwem lub ich zstępnymi wynosi połowę.

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa, małżonka, rodziców, rodzeństwa bądź zstępnych rodzeństwa:

• dziadkowie, w częściach równych,
• jeśli dziadkowie nie dożyli otwarcia spadku, ich miejsce zajmują ich zstępni (stryjowie, wujowie, ciotki).

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił nikogo z wymienionych powyżej, uprawnieni do dziedziczenia są pasierbowie, a w przypadku ich braku dziedziczy gmina lub Skarb Państwa.

Zatem jeżeli Pana tata faktycznie pozostawił testament, to spadkobiercą jest osoba wskazana w jego treści.

Fakt posiadania przez Pańską siostrę testamentu ojca nie oznacza jednak, że nie musi ona przeprowadzać postępowania spadkowego. Nieuzasadniona jest zatem odmowa siostry ujawnienia treści testamentu.

Zobacz również: Stwierdzenie nabycia spadku z testamentu

Otwarcie i ogłoszenie testamentu, stwierdzenie nabycia spadku

Przepisy prawa zawierają dwie dalsze drogi postępowania. Pierwszą z nich jest skierowanie do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu, bądź skierowanie do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku (bądź skorzystanie z usług notariusza, w takim wypadku akt przez niego sporządzony będzie miał skutek ten sam, co postanowienie sądu).

Zgodnie z treścią art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Powinien więc Pan poinformować o tym siostrę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę. Załącznikami są testament oraz akt zgonu zmarłego. Jak podkreśla się w literaturze, niedołączenie do wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu oryginału dokumentu obejmującego tę czynność prawną jest brakiem formalnym w rozumieniu art. 130 § 1 w zw. z art. 13 § 2 K.p.c.

Sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu, a następnie powiadomi osoby, których dotyczą rozrządzenia testamentowe.

W sytuacji złożenia testamentu u notariusza, notariusz w ramach prowadzonego postępowania dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, sporządzając w tym zakresie odrębny protokół.

Zgodnie z art. 649-653 K.p.c. Sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Jest nim akt zgonu. W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu opisuje się jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła. Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia.

O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku – celem złożenia oświadczeń, o których napiszę poniżej. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu. W dalszej kolejności – konsekwencją pracy notariusza będzie sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.

Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku, chyba że został złożony u notariusza. Jednakże na żądanie sądu spadku notariusz przesyła złożony testament temu sądowi.

Drugą możliwością jest złożenie – również do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy – wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu.

W toku postępowania sąd również dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu, jeżeli wcześniej to nie nastąpiło. Osoby powołane do spadku w testamencie muszą złożyć stosowne oświadczenia dotyczące tego, czy przyjmują spadek, czy też nie. Oświadczenia te mogą zostać złożone przed notariuszem, który wówczas sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, bądź w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Zgodnie z art. 1012 K.c. – spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Zgodnie z art. 1015 K.c. – oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Wyłączona jest możliwość odwołania złożonego oświadczenia. Termin ten dla spadkobierców rozpoczyna się z dniem, w którym dowiedzieli się oni o tytule swego powołania. Z reguły będzie to dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Ten sześciomiesięczny termin jest zachowany, gdy przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie w sądzie rejonowym lub przed notariuszem, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.

Zgodnie z art. 1018 § 3 K.c. – oświadczenie można złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Obowiązkiem notariusza, a także sądu, gdy nie jest to sąd, w którego okręgu mieszkał spadkodawca, jest niezwłoczne przesłanie oświadczeń, wraz z załącznikami, do sądu spadku.

Skutkiem złożenia oświadczeń o przyjęciu spadku jest, zgodnie z art. 922 K.c., przejście praw i obowiązków zmarłego z chwilą jego śmierci na spadkobierców, czego potwierdzeniem jest postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku bądź sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia. Od tej chwili spadkobiercy, którzy przyjęli spadek, odpowiadają także za zaciągnięte przez zmarłego zobowiązania.

Prawo własności nieruchomości wpisane do księgi wieczystej

Jeżeli byłaby założona księga wieczysta na nieruchomości, to na podstawie jej numeru można sprawdzić w Internecie dane dotyczące prawa własności domu, czy zostały one zmienione. Od 5 października 2011 r. działa Notarialny Rejestr Testamentów, ale wpis do takiego rejestru jest dobrowolny i bezpłatny, co oznacza, że po pierwsze, Pani tata nie musiał wnosić o wpis do rejestru, a po drugie – testament musiałby być w formie notarialnej. Notariusz dokonuje wpisu na wniosek testatora. W Notarialnym Rejestrze Testamentów nie jest zamieszczona treść sporządzonego testamentu, a jedynie zostaje potwierdzone, że został on sporządzony. W rejestrze można także odnaleźć informację na temat tego, w której kancelarii został złożony testament. Gdyby było przeprowadzane postępowanie spadkowe, to Pani powinna była zostać o tym poinformowana, jeżeli wnioskodawca wpisał we wniosku uczestników postępowania – moim zdaniem powinna Pani być wskazana jako uczestnik postępowania, wtedy sąd wysyła do Pani wniosek o stwierdzenie nabycia spadku razem z testamentem, do którego może Pani wnieść zastrzeżenia. Skoro Pani nic nie dostała, to albo nie podano Pani danych, albo testament nie został ogłoszony, a jak pisałam – sąd zawiadamia o ogłoszeniu osoby, których dotyczą rozrządzenia.

Zobacz również: Testament notarialny otwarcie

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.