Procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu

Adam zwrócił do nas z pytaniem, jak w praktyce wygląda procedury otwarcia i ogłoszenia testamentu. Kto otrzymuje kopię testamentu, czy osoba wymieniona w testamencie też dysponuje jego kopią, czy tylko testator, czyli spadkodawca? Adam szukał odpowiedzi na te pytania po śmierci swojego brata, który był osobą samotną (kawaler). Drogą pantoflową Adam dowiedział się, że zmarły zostawił testament spisany u notariusza. W testamencie zapisał wszystko (gospodarstwo rolne) siostrzeńcowi. On i jego rodzeństwo, jako spadkobiercy ustawowi, chcieli zapoznać się z ostatnią wolą brata, ale nie wiedzieli, jak to mają zrobić.

Otwarcie i ogłoszenie testamentu

Najważniejszym krokiem po śmierci spadkodawcy, który zostawił testament jest otwarcie i ogłoszenie testamentu. Procedura ta jest uregulowana w przepisach art. 646-654 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), które precyzyjnie określają sposób, w jaki testament zostaje ujawniony i ogłoszony.

Sąd otwiera i ogłasza przedłożony mu testament, nawet jeżeli nie wpłynie w tym zakresie osobny wniosek zainteresowanego. Otwarcie i ogłoszenie testamentu nie podlega opłacie sądowej.

Gdzie udać się z testamentem po śmierci spadkodawcy?

Testament już wcześniej winien znaleźć się w sądzie w związku z dyspozycją przepisu art. 646 K.p.c., zgodnie z którą: „każda osoba, u której znajduje się testament, obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku [czyli sądzie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy], gdy dowie się o śmierci spadkodawcy”. W przypadku testamentów notarialnych, zdeponowanych u notariusza, z wykonaniem przedmiotowego obowiązku nie będzie zapewne większego problemu.

W pozostałych przypadkach, jeśli testament, o którym wiadomo, że został spisany, do sądu jednak nie wpływa, ten, kto bezzasadnie uchyla się od wykonania obowiązku jego przedłożenia, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.

Zobacz również: Otwarcie testamentu po 20 latach

Czy sąd ma obowiązek zawiadomienia osób zainteresowanych o terminie i miejscu odczytania testamentu?

Specyficznym rozwiązaniem prawnym jest przepis art. 649 § 2 K.p.c., stosownie do którego „o terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych, jednakże mogą one być obecne przy tej czynności”.

Otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się zatem, jak wynika z przytoczonego wyżej unormowania, na posiedzeniu jawnym, o którego terminie nie zawiadamia się osób zainteresowanych, przy czym osoby takie mogą być jednak obecne przy tej czynności, jeśli powezmą (z dowolnego źródła) wiadomość o posiedzeniu. Uprawnienie do uczestnictwa w posiedzeniu oznacza w szczególności, że jeżeli zainteresowani zażądają – w chwili złożenia testamentu – stosownego zawiadomienia o terminie i miejscu posiedzenia, to sąd zobowiązany jest to żądanie spełnić.

Równocześnie jednak, aby spełnić wymóg jawności treści testamentu, sąd o dokonanym otwarciu i ogłoszeniu (a nadto o innych istotnych dla zainteresowanych faktach, w szczególności o treści konkretnego rozrządzenia testamentowego) w miarę możności zawiadamia osoby, których rozrządzenia testamentu dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku, jeżeli zostali ustanowieni.

W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu sąd opisuje jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła.

Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku. Oryginału testamentu nie wydaje się osobom zainteresowanym – a tym bardziej niezainteresowanym – ani w toku postępowania spadkowego, ani po jego zakończeniu (§ 142 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych). Zawsze jednak można wnosić o wydanie jego kserokopii (uwierzytelnionej lub zwykłej) z akt sprawy.

Reasumując, sąd nie jest zobowiązany zawiadamiać wszystkich spadkobierców o terminie otwarcia i ogłoszenia testamentu.

Zobacz również: Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Zawiadomienie spadkobierców o nabyciu spadku

Po otwarciu testamentu spadkobiercy ustawowi mogą wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Może złożyć taki wniosek każda osoba, która ma w tym interes prawny. Warto zaznaczyć, że ustawa nie określa terminów, w których trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe.

Jeśli chodzi o zawiadomienie spadkobierców ustawowych, to sąd ma obowiązek poinformować ich o postępowaniu w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Jednak co do samego terminu otwarcia i ogłoszenia testamentu, jak już wspomnieliśmy – sąd nie ma obowiązku zawiadamiać spadkobierców.

Reasumując: procedura otwarcia i ogłoszenia testamentu jest kluczowym etapem po śmierci spadkodawcy który zostawił testament. Jest to proces uregulowany przepisami prawa, mający na celu zapewnienie jawności i ochrony interesów spadkobierców ustawowych oraz wykonawców testamentu. Co się tyczy kopii testamentu, to ma ją jedynie testator. Ale nie jest wykluczone, że testator może dać testament spadkobiercy testamentowemu, żeby po śmierci spadkodawcy ułatwić procedurę otwarcia testamentu. Natomiast już po otwarciu testamentu jego kopia może być wydana także na wniosek zainteresowanych stron.

Zobacz również: Czy można nie ujawniać testamentu?

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych - Dz.U. 2007 nr 38 poz. 249

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.