Darowizna mieszkania od rodziców ze służebnością a zachowek dla brata
• Data: 2023-11-21 • Autor: Marek Gola
Każdy właściciel nieruchomości może zgodnie z własną wolą zarządzać tym majątkiem. Możliwe jest też np. przeniesienie własności na inną osobę. Dzieje się tak często w przypadku rodziców i dzieci. W grę wchodzi najczęściej umowa darowizny albo dożywocia. Wiele osób zastanawia się, czy darowizna ze służebnością powoduje konieczność zapłaty zachowku dla rodzeństwa. Rozwijamy ten temat w oparciu o problem pana Artura:
Moi rodzice przed 10 laty umową darowizny przenieśli na mnie prawo własności mieszkania. Na rzecz rodziców ustanowiona została służebność osobista. Mam przyrodniego brata, którego biologiczną matką jest moja mama. Czy bratu należy się zachowek, a jeżeli tak, to w jakiej części? Załóżmy, że wartość rynkowa mieszkania wynosi 300 tys. zł.
Czy rodzeństwu przyrodniemu należy się zachowek?
W pierwsze kolejności pragnę zauważyć, że zachowku można domagać się dopiero po śmierci darczyńców, tj. Pana rodziców. O ile Pański brat nie został przysposobiony przez Pana ojca, o tyle zachowek należy mu się jedynie od część po matce. Skoro zatem mieszkanie objęte było ustawową wspólnością majątkową małżeńską, to każdemu z rodziców teoretycznie przypadało po ½ części. Tak więc zachowek brata powinien być liczony od tej ½.
Zgodnie z art. 991 § 1 K.c. – zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Z tego powodu mamy do czynienia z prawem do zachowku – ½ z połowy, która by przysługiwała przyrodniemu bratu, gdyby był powołany do spadku. Innymi słowy, skoro wartość lokalu to 300 tys. zł, a zatem połowa mamy to 150 tys. zł.
Tutaj dochodzimy do sedna, albowiem nie można określić wysokości zachowku do czasu, kiedy rodzice żyją. Jeżeli bowiem mama zmarłaby pierwsza, wówczas w mojej ocenie brat miałby prawo do zachowku w kwocie 25 tys. zł. (150 tys. dzielone na trzy osoby (Pan, ojciec i brat) i następnie 50 tys. zł dzielone na pół). Jeżeli natomiast mama przeżyłaby swojego męża, wówczas do jej połowy (150 tys. zł) należy doliczyć połowę po mężu (75 tys. – każde z Państwa mama i Pan po 1/2), a zatem mamy majątek równy 225 tys. zł. Wówczas zachowek rośnie nam niemal dwukrotnie do kwoty 56 250 zł (225 tys. zł / 2 = 112 500 zł / 2 = 56 250 zł).
Zobacz również: Darowizna z ustanowieniem dożywotniej służebności mieszkania a zachowek
Przykłady
Przykład 1
Pan Jacek dostał od rodziców dom w darowiźnie. Oboje mieli służebność mieszkania w tej nieruchomości, jednak po ich śmierci właścicielem domu stał się pan Jacek. Jego siostra ubiega się o zachowek, ponieważ została pominięta przy dziedziczeniu. Pan Jacek błędnie myślał, że nie musi niczego jej płacić. Okazuje się jednak, że zachowek dla siostry wynosi ¼ wartości domu – ponieważ innych spadkobierców nie ma, a oboje rodzice już nie żyją.
Przykład 2
Po śmierci pani Iwony jej córka musi rozliczyć się z przyrodnią siostrą. Mimo że córka otrzymała mieszkanie matki za jej życia w drodze darowizny ze służebnością, to nie uniknie płacenia zachowku dla rodzeństwa. Rodzony brat nie oczekuje spłaty, a przyrodnia siostra musi dostać zachowek o równowartości 1/6 nieruchomości (ojciec od dawna nie żyje).
Podsumowanie
Kwestia zachowku dla rodzeństwa w przypadku darowizny mieszkania ze służebnością budzi wiele wątpliwości. Często spadkobiercy nie orientują się, czy są zobowiązani do spłaty brata lub siostry oraz w jakiej wysokości. Jeśli w grę wchodzi także pokrewieństwo przyrodnie, sprawy są jeszcze bardziej skomplikowane.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz sytuację związaną z prawem spadkowym, zawsze warto skonsultować ją ze specjalistą. Doświadczony prawnik zanalizuje dany przypadek pod kątem odpowiednich przepisów prawnych. Udzieli kompleksowej i wyczerpującej porady.
Zachęcamy do skorzystania z formularza zadawania pytania umieszczonego pod tekstem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
