Sporządzenie testamentu tak aby dzieci dziedziczyły dopiero po śmierci obojga małżonków
• Data: 2023-11-10 • Autor: Iryna Kowalczuk
W obliczu nieuchronność życiowych zdarzeń, wiele par małżeńskich staje przed zadaniem zabezpieczenia przyszłości swojej i swoich dzieci na wypadek śmierci. Testamenty wzajemne wydają się być jednym z rozwiązań umożliwiających przekazanie spadku dzieciom dopiero po odejściu obojga rodziców. Jak skonstruować testament, aby odzwierciedlał wolę przyszłych spadkodawców i był zgodny z prawem? Co to jest podstawienie testamentowe i jak go użyć, by cel został osiągnięty? Zapraszamy do zapoznania się z tematyką dziedziczenia i z możliwościami realizacji ostatniej woli, jakie oferuje polskie prawo spadkowe. Zajmiemy się przed wszystkim sporządzaniem testamentów przez małżonków, a posiłkować będziemy się przykładem pani Krystyny.
Pani Krystyna i jej mąż chcieliby sporządzić testamenty wzajemne, tak aby w razie śmierci jednego z nich cały spadek dziedziczyło drugie. Chcieliby, żeby dzieci dziedziczyły dopiero po śmierci ich obojga. Pani Krystyna chciałaby wiedzieć, czy tak można zrobić, a jeśli tak, to jak formalnie sporządzić taki testament. Słyszała gdzieś o instytucji podstawienia testamentowego, ale nie wie, czy to jest rozwiązanie dla nich.
Podstawienie testamentowe
Wyjaśnijmy na wstępie, że nie ma możliwości sporządzenia testamentów tak, aby dzieci pani Krystyny powołane do spadku nabyły po niej spadek dopiero po śmierci męża lub odwrotnie. Stosownie bowiem do art. 962 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Zastrzeżenie warunku lub terminu (np. że spadek dana osoba nabędzie dopiero po śmierci drugiego małżonka – przyp. aut.), uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku”.
Natomiast jest możliwość taka, aby po śmierci jednego z małżonków spadek po nim nabył drugi z małżonków w całości, a po jego śmierci – dopiero dzieci. W tym celu można skorzystać z instytucji podstawienia.
Zgodnie z art. 963 K.c.: „można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie)”.
Zatem pani Krystyna i jej mąż mogą, każde z osobna, w swoich testamentach zaznaczyć, że do całości spadku powołują swojego małżonka, a jeżeli ten nie mógłby być spadkobiercą, to do spadku powołują swoje dzieci. Takie oświadczenia w ich testamentach spowodują, że jeżeli jeden z małżonków umrze pierwszy, to spadek po nim nabędzie żyjący małżonek. Jeżeli zaś umrze i drugi z małżonków, to spadek po nim nabędzie osoba trzecia, czyli ich dzieci.
W przypadku podstawienia po śmierci jednego z małżonków dzieci nie będą mogły zgłaszać żadnych roszczeń, nie będą powołane do spadku, który nabędzie małżonek pozostający przy życiu. Spadek dzieci nabędą dopiero po śmierci drugiego z małżonków.
Zobacz również: Testament wzajemny a zachowek dla dzieci
Zapis windykacyjny
Oprócz powyższego zasadą w polskim prawie spadkowym jest to, że spadkodawca może zadysponować w testamencie całym swoim spadkiem lub udziałem w spadku, nie zaś konkretną rzeczą czy prawem (np. nieruchomością czy wierzytelnością pieniężną).
Z mocy ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw sejm ustanowił nową instytucję prawną: zapis windykacyjny. Istotą tej instytucji prawnej jest to, że w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca będzie mógł postanowić, że oznaczona osoba nabywa (z mocy samego prawa) przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (a nie ogłoszenia testamentu). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może zostać:
- rzecz oznaczona co do tożsamości,
- zbywalne prawo majątkowe,
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Zatem aby pani Krystyna i jej mąż mogli rozporządzić konkretnymi składnikami majątku na wypadek śmierci (np. nieruchomościami), to taki testament potrzebuje formy aktu notarialnego. W celu załatwienia sprawy należy więc zwrócić się do notariusza, który posiada odpowiednie wzory pism i sporządzi testamenty zgodnie z wolą małżonków.
Zobacz również: Jak napisać testament wzajemny?
Przykłady
Przykład 1
Małżeństwo Kowalskich prowadzi wspólnie dobrze prosperującą firmę. Na wypadek śmierci jednego z nich chcieliby, aby firmą przypadła drugiemu małżonkowi, a gdy i on umrze, aby cały majątek przeszedł w ręce ich jedynego syna. Zdecydowali się więc na sporządzenie testamentów z podstawieniem, w których jako spadkobiercę pierwszego rzędu wyznaczyli siebie nawzajem, a syna jako spadkobiercę podstawowego. Syn nie miał nic przeciwko takiemu rozwiązaniu.
Przykład 2
Pani Nowak, będąc wdową, miała dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa. Po ponownym wyjściu za mąż chciała upewnić się, że jej nowy mąż będzie mógł korzystać z ich wspólnego domu do końca życia, a dopiero potem majątek ten przejdzie na jej dzieci. W tym celu skorzystała z podstawienia testamentowego, wyznaczając dzieci jako spadkobierców po śmierci drugiego małżonka.
Przykład 3
Rodzeństwo Jan i Maria postanowiło wspólnie inwestować w nieruchomości. W przypadku śmierci jednego z nich, drugie chciało mieć pewność, że będzie mogło kontynuować inwestycje bez konieczności natychmiastowego dzielenia się majątkiem z innymi spadkobiercami. W tym celu sporządzili testamenty z podstawieniem, gdzie każde z nich jest pierwszym spadkobiercą, a ich dzieci odziedziczą majątek dopiero po śmierci obydwojga inwestorów.
Podsumowanie
Polskie prawo spadkowe oferuje instytucję prawną taką jak podstawienie testamentowe, która pozwala na elastyczne planowanie przekazu spadku, zabezpieczając jednocześnie interesy najbliższych. Swoje zalety ma też zapis windykacyjny. Dzięki właściwie skonstruowanemu testamentowi małżonkowie mogą zapewnić sobie, że ich wspólny majątek w pierwszej kolejności przepadnie pozostającemu przy życiu mężowi lub żonie, a następnie, po odejściu tego drugiego, ich dzieciom. Kluczowe jest to, aby w gronie rodzinnym naradzić się co do tych kwestii, a następnie udać się do notariusza, który sporządzi odpowiedniej treści testamenty.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz profesjonalnej porady, jak zaplanować przekazanie majątku na wypadek śmierci? Zastanawiasz się, jak swój plany co do rozdysponowania mienia członkom rodziny zapisać w testamencie, aby był niepodważalny? Skontaktuj się z nami – nasz zespół doświadczonych prawników oferuje kompleksowe konsultacje w zakresie dziedziczenia. Pomożemy Ci podjąć najlepsze decyzje. Napisz do nas, korzystając z formularza pod tekstem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
