Emerytura po zmarłym mężu który miał długi

Mąż pani Stanisławy zmarł przed miesiącem i zostawił po sobie tylko długi. Oprócz niej spadkobiercą zmarłego był ich jedyny syn, który miał już rodzinę: żonę i troje dzieci, dwoje z nich nie ukończyło jeszcze 18 roku życia – mieszkali na stałe w Anglii. Pani Stanisława nie posiadała żadnego majątku, jedynie 18-letni samochód. Zapytała, czy ona i syn z dziećmi muszą odrzucić spadek po zmarłym i jak to zrobić: oddając sprawę do sądu, czy może iść do notariusza. Najbardziej zależało jej, aby nie być zagrożonym spłatą długów. Pani Stanisława nie ukrywała, że jest w trudnej sytuacji finansowej – pobierała najniższą emeryturę, nie miała żadnych oszczędności. Dlatego zapytała również, czy może przejść na „emeryturę po mężu” bez obaw, że w ten sposób przejmie jego długi.

Obowiązek sporządzenia spisu inwentarza

Mąż pani Stanisławy zmarł już pod rządami znowelizowanej ustawy, według której w razie nieodrzucenia spadku dziedziczy się go z dobrodziejstwem inwentarza. Zatem jeśli pani Stanisława i jej syn oraz wnuki nie odrzucą spadku – nabędą go po 6 miesiącach z dobrodziejstwem inwentarza, a to znaczy, że będą odpowiadać za długi do wysokości masy dodatniej spadku. Oto przykład:

• zmarły mąż pozostawił na koncie 200 zł,
• spadkobiercy odpowiadają za długi do wysokości masy dodatniej spadku czyli do kwoty 200 zł.
• mąż nie zostawił nic oprócz długów,
• spadkobiercy nie odpowiadają za długi, bo nie ma masy dodatniej spadku, wynosi ona zero.

Jest tu jednak jeden warunek – sporządzenie prawidłowo spisu inwentarza, czyli podanie wszystkich długów do spisu i wszystkich składników majątku, jakie zostawił zmarły mąż. Jeśli samochód był wspólny – nabyty w trakcie małżeństwa – to połowa jego wartość stanowi spadek po mężu.

Odrzucenie spadku z długami

Odrzucenie spadku będzie wymagało albo wniosku do sądu, albo wizyty u notariusza. Są to dwie równorzędne możliwości. Gorzej jest w sytuacji małoletnich dzieci. Tu wymagana będzie zgoda sądu rodzinnego na odrzucenie przez nie spadku po dziadku. A ponieważ dzieci mieszkają w Anglii, to właściwe jest tamtejsze prawo.

Zgodnie z treścią art. 640 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.): „Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie”. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku.

Jak wynika z art. 1012 Kodeksu cywilnego (K.c.) – spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Zgodnie z art. 1015 § 1 K.c. – oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Zobacz również: Czy po przyjęciu spadku można go odrzucić?

Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powołanego w dalszej kolejności

Przy dziedziczeniu ustawowym, w przypadku dojścia do spadku spadkobiercy powołanego w dalszej kolejności z uwagi na odrzucenie spadku przez wyprzedzającego go spadkobiercę, termin do złożenia oświadczenia przez spadkobiercę dziedziczącego w dalszej kolejności rozpoczyna się od dnia, w którym dowiedział się on o odrzuceniu spadku przez wyprzedzającego go spadkobiercę, a jeżeli spadkobierca nie ma zdolności do czynności prawnych, od dnia, w którym o tytule powołania dowiedział się jego przedstawiciel ustawowy.

Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przewidziany w art. 1015 § 1 K.c. jest terminem zawitym prawa materialnego. Nie podlega on zatem przedłużeniu ani przywróceniu. Oznacza to, że z chwilą jego upływu wygasa uprawnienie do skorzystania z tego prawa, a oświadczenie złożone po upływie tego terminu nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Upływ terminu z art. 1015 § 1 K.c. sąd uwzględnia z urzędu (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 grudnia 2012 roku, V CSK 18/12, LEX nr 1293843, „Kodeks cywilny. Komentarz.” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego, 2011 rok).

Zgodnie z art. 1020 K.c. – spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Terminy i procedura odrzucenia spadku przez małoletnich spadkobierców w dalszej kolejności

Stosownie do art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Przykładem czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka jest odrzucenie spadku przypadającego małoletniemu dziecku.

W przypadku małoletnich spadkobierców, dla zachowania sześciomiesięcznego terminu do odrzucenia spadku nie jest wystarczające złożenie w trakcie jego biegu wniosku do sądu opiekuńczego o wydanie zgody na złożenie oświadczenia w przedmiocie dziedziczenia w imieniu małoletniego spadkobiercy. Termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, przewidziany w art. 1015 § 1 K.c., jest terminem zawitym. W judykaturze i piśmiennictwie wskazuje się, że jego upływ powoduje utratę uprawnienia do skutecznego złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Z art. 1015 § 1 K.c. wynika jednoznacznie, że rodzice powinni w imieniu małoletniego złożyć oświadczenie o odrzuceniu przez niego spadku przed upływem sześciu miesięcy, od dowiedzenia się przez nich o tytule powołania go do spadku. Powyższy przepis, ani żaden inny, nie daje podstawy do „przedłużania” sześciomiesięcznego terminu ze względu na konieczność uzyskania przez przedstawicieli ustawowych małoletnich spadkobierców zgody sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku w imieniu dziecka (tak również Sąd Okręgowy w Łodzi w uzasadnieniu postanowienia w sprawie III Ca 1491/15, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 grudnia 2012 roku, V CSK 18/12, opubl. L.). Jednocześnie, w orzecznictwie prezentowany jest także pogląd, iż po złożeniu do sądu opiekuńczego wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, o ile jego złożenie nastąpi w ciągu owego sześciomiesięcznego terminu, termin do odrzucenia spadku dla małoletniego spadkobiercy ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym, a po jego prawomocnym zakończeniu biegnie dalej (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 września 2016 roku, III CSK 329/15, opubl. Biuletyn Sądu Najwyższego 2016 rok, nr 11, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 września 2015 roku, V CSK 686/14, opubl. Monitor Prawa Bankowego 2016 rok, nr 11). W judykaturze prezentowany jest także, raczej odosobniony pogląd, iż złożenie, w terminie sześciomiesięcznym na odrzucenie spadku przez małoletniego spadkobiercę, do sądu opiekuńczego wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, powoduje przerwanie biegu owego terminu, który następnie biegnie na nowo.

Zatem pani Stanisława i jej syn nie muszą odrzucać spadku. Nic nie robiąc, nabędą spadek przez upływ czasu z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, pod warunkiem prawidłowego sporządzenia spisu inwentarza. Odrzucenie przez nich spadku wiązałoby się z koniecznością uzyskania w II rzędzie zgody sądu rodzinnego na odrzucenie spadku przez małoletnie dzieci, po odrzuceniu spadku przez ich ojca.

Zobacz również: Jak zrzec się spadku po ojcu?

Renta po mężu a długi spadkowe

Pani Stanisława zapytała także o możliwość przejścia na rentę rodzinną po mężu i związane z tym ryzyka. Otóż donoszę, że renta rodzinna nie jest zależna od przyjęcia (odrzucenia) spadku. Nie ma z tym nic wspólnego, a zatem nie ma też związku z długami zmarłego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2012 roku, sygn. akt V CSK 18/12
3. Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 maja 2016 r., sygn. akt III Ca 1491/15
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt III CSK 329/15
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 686/14
6. „Kodeks cywilny. Komentarz.” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego, 2011 rok

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.