Wznowienie postępowania spadkowego po latach
• Data: 2024-03-20 • Autor: Tomasz Krupiński
Moja babcia zmarła 25 lat temu, miała dwójkę dzieci (mojego ojca i jego siostrę). Babcia była jedyną właścicielką mieszkania własnościowego, nie spisała testamentu, a jedynie przed śmiercią w szpitalu wyraziła ustną wolę w obecności mojego ojca i dwóch innych pacjentek, żeby mieszkanie po jej śmierci przypadło wnukowi (synowi ciotki). Po śmierci babci przeprowadzono postępowanie spadkowe. Mój ojciec i jego siostra zrzekli się prawa do dziedziczenia mieszkania i dodatkowo ojciec w moim imieniu (gdyż miałem wtedy 11 lat) zrzekł się również tego prawa na rzecz syna swojej siostry. Czy w zaistniałej sytuacji, obecnie mam prawo do wznowienia postępowania spadkowego i domagania się części prawa do mieszkania?
Żądanie zmiany postanowienia spadkowego
Ustawodawca przewidział w art. 679 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) szczególny sposób zmiany takiego postanowienia, wyłączając w tym zakresie możliwość wznowienia postępowania. Postępowanie unormowane w art. 679 K.p.c., chociaż autonomiczne, ma charakter „wznowieniowy”. Uwidacznia się on w szczególności w tym, że zainteresowany, który był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, winien wykazać – jak przy wznowieniu – szczególne przesłanki swego żądania, czyli podstawę, której nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu oraz zachowanie rocznego terminu, który biegnie od chwili, w której uzyskał możliwość powołania się na nią. Artykuł 679 K.p.c. przewiduje więc uprawnienie polegające na żądaniu zmiany postanowienia spadkowego, zarazem poważnie je ograniczając – w zakresie wymaganych podstaw żądania i terminu – w stosunku do osób uczestniczących w pierwszym postępowaniu. Ograniczenia dotyczące tego kręgu zainteresowanych polegają na wyłączeniu uprawnienia do zgłaszania jako podstawy żądania zmiany postanowienia, twierdzeń i wniosków dowodowych, które mogły być, a nie zostały, zgłoszone w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Celem ograniczenia jest to, by uczestnik poprzedniego postępowania nie mógł się domagać zmiany postanowienia na podstawie, którą mógł poprzednio powołać. Ograniczenie to traktuje się jako prekluzję uprawnienia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 r., III CZP 4/01, OSNC 2001, nr 13, poz. 670 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2001 r., IV CKN 566/00, OSNC 2002, nr 10, poz. 127 i z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09, niepublikowane). Jest ono podyktowane potrzebą ochrony stabilności stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem porządku dziedziczenia.
Zobacz również: Sprawa spadkowa po 20 latach
Dopuszczenie możliwości zmiany prawomocnego postanowienia spadkowego
Z tego też względu oraz z uwagi na wyjątkowy charakter uregulowania zawartego w art. 679 K.p.c., przepis podlega wykładni ścisłej, gdyż dopuszczenie możliwości zmiany prawomocnego postanowienia powinno być ograniczone, zwłaszcza gdy z wnioskiem występuje osoba, która była uczestnikiem wcześniejszego postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 167/07, niepublikowane). W zakresie, w którym żądanie zmiany postanowienia nie jest oparte na dopuszczonej przez ustawę podstawie, wniosek nie podlega merytorycznemu badaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r., III CK 82/03, niepublikowane). Z art. 679 K.p.c. wynika jednoznacznie ścisłe powiązanie uprawnienia żądania zmiany postanowienia z podstawą, która nie mogła być powołana przez zainteresowanego w poprzednim postępowaniu, w którym brał udział. Tak samo restrykcyjnie ustawa traktuje uchybienie terminowi złożenia wniosku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2000 r., II CKN 981/98, niepublikowane). Zakreślony w art. 679 § 1 K.p.c. termin roczny do złożenia wniosku ma bowiem charakter terminu zawitego. Jest to utrwalona linia orzecznictwa, która zyskała aprobatę w doktrynie (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 784/00, i uchwała SN z dnia 21 marca 2001 r., III CZP 4/01).
Postępowanie spadkowe z udziałem małoletniego
Nadto zważyć należy, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 lutego 2000 r. (...) (nie publ.), wskazał, że „przez uczestnictwo w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, w rozumieniu art. 679 K.p.c., należy rozumieć formalny udział w tym postępowaniu, a nie stopień aktywności, bierność, czy nawet całkowitą bezczynność zainteresowanego. Nawet zatem wówczas, gdy K. W. (1) reprezentując w omawianym postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku swojego syna, nie zadbał należycie o jego interesy i poprzez swoją bierną postawę nie doprowadził do złożenia w jego imieniu oświadczenia o odrzuceniu spadku po swoim ojcu J.W., to nie zmienia to oceny, iż małoletni był uczestnikiem takiego postępowania w rozumieniu art. 679 k.p.c. i odnoszą się do niego ograniczenia przewidziane w tym przepisie”.
W toku postępowania spadkowego z udziałem małoletniego przyjmuje się fikcję prawną, iż interesy małoletniego były należycie reprezentowane.
Niestety nie ma możliwości wzruszenia postanowienia sądu.
Zobacz również: Przedawnienie spadku po ojcu
Przykłady
Sprawa spadkowa Janiny K. Janina K. zmarła, pozostawiając dom wart miliony. Jej syn, Tomasz, zrzekł się dziedziczenia na rzecz swoich dzieci. Jednak po 15 latach, gdy wartość nieruchomości gwałtownie wzrosła, wnuk Janina, który wówczas był małoletni i nie miał świadomości wartości spadku, postanowił wystąpić o wznowienie postępowania spadkowego. Twierdził, że nie został należycie poinformowany o wartości nieruchomości i jego prawach, co mogłoby być podstawą do wznowienia postępowania, jednakże napotkał na ograniczenia prawne dotyczące prekluzji.
Przypadek Emilii T. i zagranicznego spadku Emilia T. odziedziczyła po swojej ciotce, mieszkającej we Francji, znaczny majątek. Postępowanie spadkowe zostało szybko zamknięte, gdyż Emilia nie była świadoma wszystkich aktywów ciotki. Po kilku latach, gdy odkryła nieznane wcześniej konta bankowe i nieruchomości, próbowała wznowić postępowanie spadkowe, powołując się na nowo odkryte dowody. Jej sprawa uwydatniła trudności związane z ograniczeniami czasowymi i wymogiem przedstawienia dowodów, które nie mogły być wcześniej przedstawione.
Konflikt rodzinny wokół willi Kowalskich Rodzina Kowalskich przez pokolenia walczyła o willę, która była rodzinnym klejnotem. Po śmierci ostatniego właściciela, Jakuba K., jego dzieci podzieliły majątek, ale pominięto w testamencie jednego z wnuków, Adama, który wówczas przebywał za granicą. Po latach Adam dowiedział się o swoim pominięciu i podjął próbę wznowienia postępowania spadkowego, argumentując, że nie miał możliwości obrony swoich praw ze względu na pobyt za granicą. Jego próba uderzyła jednak w mur prawnych ograniczeń, dotyczących zarówno prekluzji, jak i terminów na zgłoszenie roszczeń.
Podsumowanie
Wznowienie postępowania spadkowego po latach jest procesem obwarowanym ścisłymi ograniczeniami prawnymi, które dotyczą zarówno podstaw żądania, jak i terminów na ich zgłoszenie. Artykuł 679 Kodeksu postępowania cywilnego stawia przed zainteresowanymi wysokie wymagania, mające na celu ochronę stabilności ustalonego porządku dziedziczenia. Przedstawione przypadki z życia wzięte podkreślają trudności, z jakimi mogą się spotkać osoby próbujące zmienić postanowienie spadkowe, podkreślając zarazem znaczenie należytej reprezentacji praw małoletnich w procesie spadkowym.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych? Skorzystaj z naszych porad prawnych online i profesjonalnej pomocy w przygotowaniu niezbędnych pism. Oferujemy wsparcie ekspertów, które pomoże Ci przejść przez skomplikowany proces spadkowy z pewnością i spokojem. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 r., sygn. akt III CZP 4/01
4. Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2001 r., sygn. akt IV CKN 566/00
5.Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Randa prawny.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
